روکش دندان را می‌توان کلاهکی شبیه به تاج دندان‌های واقعی تعریف کرد که به جای تاج دندان‌های آسیب دیده بر روی پایه اصلی و تراش‌خورده دندان قرار می‌گیرد. کاربرد اصلی روکش دندان محافظت، پوشاندن و بازگرداندن شکل دندان‌های آسیب‌دیده به حالت اولیه است و زمانی به‌عنوان یک درمان در نظر گرفته می‌شود که سطح پوسیدگی دندان زیاد بوده و دندان‌ها توانایی نگه‌داری مواد ترمیمی و پرکننده را نداشته باشند. روکش‌های دندان از مواد مختلفی ساخته می‌شوند که رزین و سرامیک اصلی‌ترین آن‌ها هستند.
روکش دندان چیست؟
احتمال آسیب به دندان‌ها به دلایل مختلفی همچون پوسیدگی، شکستگی و فرسوده شدن همیشه وجود دارد و وقتی این آسیب به اندازه‌ای باشد که با ترمیم و پر کردن قابل درمان نباشد، از درمان‌های جایگزین استفاده می‌شود. غالب این درمان‌ها یا روش‌های جایگزین مانند ایمپلنت دندان یا دندان مصنوعی بر اساس کشیدن دندان آسیب دیده عمل می‌کنند؛ یعنی دندان خراب توسط دندان‌پزشک از دهان خارج شده و به جای آن از کامپوزیت قالب گرفته شده استفاده می‌شود یا به روش ایمپلنت، به جای دندان پایه تیتانیومی کاشته شده و تاج جایگزین بر روی آن کار گذاشته می‌شود. در روش روکش دندان برخلاف این درمان‌ها دندان آسیب دیده کشیده نمی‌شود، بلکه از ریشه و پایه آن برای چسباندن یک روکش مصنوعی با شکل و کاربرد اصلی دندان واقعی استفاده می‌شود. روکش دندان ظاهر کلی، اندازه، استحکام و کارایی دندان را بازیابی می‌کند. البته عمر و دوام این درمان به‌اندازه ایمپلنت دندان طولانی و ازلحاظ قیمت هم به اندازه دندان مصنوعی ارزان نیست. به‌این‌ترتیب روکش دندان را می‌توان چه ازنظر کارایی و چه ازنظر هزینه‌های دندانپزشکی در حدفاصل بین ایمپلنت و دندان مصنوعی قرار دارد و به دلیل همین تناسب با اغلب نیاز‌ها و بودجه‌ها، از اصلی‌ترین گزینه‌های درمانی دندان‌های آسیب دیده به شمار می‌رود. از طرف دیگر روکش دندان در هر دو دسته درمان‌های کاربردی و زیبایی دندانپزشکی قرار می‌گیرد، چون از یک طرف پوسیدگی‌ها را برطرف می‌کند و مانع گسترش آن‌ها می‌شود و از طرف دیگر هم می‌تواند در هر شکل و رنگی در جای مورد نظر روی دندان‌های آسیب‌دیده چسبانده شود و قسمت قابل مشاهده دندان را بی‌نقص‌تر و درنتیجه زیباتر از حالت طبیعی جلوه دهد.
انواع روکش دندان کدم‌اند؟
انواع مختلفی از روکش دندان قابل استفاده است که با توجه به تشخیص دندان‌پزشک، نیاز بیماران و قیمت روکش دندان انتخاب می‌شوند. دسته‌بندی انواع روکش دندان بیشتر بر اساس جنس ساختار جایگزین تاج دندان‌های آسیب دیده انجام می‌شود که چهار دسته کلی را تشکیل می‌دهند:
روکش دندان فلزی:
فلزات مختلفی مانند طلا، نیکل، پلاتینیم و… وجود دارند که از آن‌ها می‌توان به جای تاج دندان استفاده کرد. به دلیل رنگ ناسازگار روکش‌های فلزی با رنگ طبیعی دندان‌ها استفاده از این نوع روکش دندان امروزه چندان مرسوم نیست. روکش‌های دندان استیل هم به‌منظور پوشاندن دندان‌های شیری آسیب دیده کودکان به‌طور موقت استفاده می‌شوند و استفاده دیگری ندارد.
روکش دندان PFM
روکش‌های PFM یا پایه فلزی از ترکیب فلز و سرامیک ساخته می‌شوند و استحکام و دوام بالایی دارند، اما چون خط فلزی ساختار درونی این روکش‌ها در دهان معلوم است و به‌اصطلاح در خط لثه سایه سیاه ایجاد می‌کنند، چندان مقبول نیستند.
روکش دندان سرامیکی
پر استفاده ترین روکش‌های دندان به‌خصوص برای دندان‌های جلو، از جنش سرامیک ساخته می‌شوند و چون درخشندگی و ظاهر خوبی دارند، محبوبیت زیادی هم دارند. این روکش‌های از ترکیبات مختلفی مانند سیلیکات و زیرکونیا ساخته می‌شوند و سازگاری خوبی با لثه دارند.
روکش دندان رزینی
یک گزینه مقرون‌به‌صرفه و کاربردی برای ساخت روکش دندان، استفاده از ترکیبات رزینی است. روکش دندان رزینی دوام کم‌تری نسبت به سایر انواع دارد و احتمال شکستگی در آن‌ها بالاتر است، اما به دلیل قیمت پایین مرسوم هستند.
بهترین روکش دندان کدام است؟
انتخاب بهترین روکش دندان فقط با در نظر گرفتن شرایط افراد و دندان‌های آسیب دیده آن‌ها ممکن است و نام بردن از یک نوع خاص چندان حرفه‌ای نیست. هر کدام از انواع متداول روکش دندان مزایا و معایبی دارند که تا حدودی مناسب بودن یا مناسب نبودن آن‌ها را نسبت به یکدیگر مشخص می‌کند. وقتی‌که ملاک اصلی کیفیت روکش استحکام باشد، قطعاً روکش‌های فلزی بهتر هستند و اگر ملاک زیبایی باشد، روکش‌های سرامیکی حرف اول را می‌زنند. با توجه به‌این‌که امروزه برای اغلب افراد ملاک‌های زیبایی به کاربردی بودن و طول عمر روکش دندان اولویت دارد، نوع مستحکم‌تری از انواع روکش دندان سرامیکی در دسترس قرار دارد که با نام روکش دندان سرامیک فشرده شناخته می‌شود. روکش دندان سرامیک فشرده یا پرسلان دارای هسته درونی سرامیک فشرده است و به همین دلیل از استحکام بالایی در حد روکش‌های PFM برخوردار است و به‌نوعی نمونه تکمیلی روکش‌های دندان سرامیکی معمولی محسوب می‌شوند.
مراحل روکش دندان چگونه است؟
انجام درمان روکش دندان معمولاً در چند جلسه صورت می‌گیرد. در جلسه اول دندان‌پزشک دندان یا دندان‌های آسیب دیده را معاینه می‌کند و میزان پوسیدگی و عفونت و سایر آسیب‌ها را بررسی می‌کند. روکش دندان معمولاً برای دندان‌ها با سطح وسیع پوسیدگی انجام می‌شود و اگر پوسیدگی به ریشه دندان هم آسیب رسانده باشد درمان ریشه دندان قبل از هر عمل دیگری انجام می‌شود تا شرایط مطلوب برای قرارگیری تاج جایگزین فراهم شود.
تراش دادن دندان‌های مورد نظر در قسمت‌های بالا و کناره‌ها اولین مرحله قرار دادن روکش دندان است و هدف آن ایجاد فضای مناسب برای چسباندن روکش جدید است. مقدار تراش دندان‌ها به نوع دندان و میزان آسیب‌ها بستگی دارد، اما معمولاً میزان تراش‌خوردگی دندان برای قرارگیری روکش‌های سرامیکی و رزینی بیشتر است. در این مرحله استفاده از مواد پرکننده هم مرسوم است تا شرایط قرارگیری روکش برای دندان‌های به شدت آسیب دیده هم مهیا شود.
بعد از تغییر شکل دندان، از یک خمیر مخصوص یا اسکن سه‌بعدی برای تهیه یک قالب یا طرح کلی دندانی که قرار است روکش را دریافت کند، استفاده می‌شود.
در مرحله بعد قالب یا اسکن به آزمایشگاه‌های دندانپزشکی فرستاده می‌شود و روکش تهیه می‌شود و وقتی روکش دندان آماده شد (معمولاً بین دو تا سه هفته یا در روش دیجیتالی و اسکن، در همان روز) بر روی پایه دندان چسبانده می‌شود.
مزایای روکش دندان چیست؟
دوام مناسب:
به‌طور متوسط، روکش‌های دندانی بین ۵ تا ۱۵ سال دوام دارند. طول عمر یک روکش می‌تواند به میزان ساییدگی تاج دندان، میزان رعایت بهداشت دهان و عادات شخصی مرتبط با دهان بستگی داشته باشد و در صورت مناسب بودن این شرایط دوام بیشتری هم دارد.
زیبایی دندان‌ها:
اساس این درمان جایگزین کردن یک ساختار شبیه به دندان طبیعی افراد است و به همین دلیل تا اندازه زیبایی اولیه دندان‌ها را باز می‌گرداند و با جنبه‌هایی مطلوب‌تر به آن اضافه می‌کند.
محافظت از دندان‌های پر شده:
پوشاندن سطوح آسیب دیده از دیگر کاربرد‌های روکش دندان است و با کم کردن از میزان تماس سطوح طبیعی دندان با مواد آسیب‌رسان، محافظت بیشتری ایجاد می‌کند.
قیمت مناسب
هزینه روکش دندان بر اساس واحد حساب می‌شود و در مقایسه با درمان‌های دیگر مانند ایمپلنت دندان، هزینه کمی دارد.
نیازی به کشیدن دندان نیست:
کشیدن دندان مسأله‌ای است که خیلی از افراد نسبت به آن موضع دارند و روکش دندان درست در مواقعی که چاره‌ای برای افراد از این نظر باقی نمی‌گذارد، کارکردش را به رخ می‌کشد.
معایب روکش دندان چیست؟
ایجاد درد یا حساسیت:
دندانی که به تازگی روکش شده است ممکن است بلافاصله پس از درمان حساس شود و به گرما و سرما واکنش نشان دهد. معمولاً این مشکل بعد از گذشت چند روز برطرف می‌شود و اگر ادامه‌دار شد باید به دندان‌پزشک مراجعه کرد تا شرایط روکش دندان ازنظر باقی‌مانده پوسیدگی و شرایط ریشه دندان بررسی شود.
شکسته شدن روکش دندان:
احتمال شکسته شدن انواع سرامیکی یا رزینی روکش دندان همیشه وجود دارد و این عیب تا اندازه‌ای وابسته به جنس این ساختار است، اما بیشتر مربوط به وضعیت نگه‌داری افراد از روکش می‌شود.
شل شده روکش دندان:
در بعضی از مواقع چسب یا ماده‌ای که روکش دندان را بر روی پایه تراش خورده نگه می‌دارد از زیر روکش شسته می‌شود و این مسأله موجب شل شدن ساختار تاج می‌شود. جدا از آزار‌های ناشی از شل بودن دندان، جمع شدن جرم و باکتری‌ها هم در زیر روکش دندان یک مسأله مهم است که نه‌تنها طول عمر روکش را کم می‌کند، بلکه ممکن است به سایر دندان‌های و لثه هم آسیب بزند.
کنده شدن روکش دندان:
دلایل مختلفی ممکن است باعث کنده شدن روکش دندان شود. کار گذاشتن نامطلوب توسط دندان‌پزشک و عدم مراقبت‌های خود افراد مهم‌ترین این دلایل است که البته قابل جبران است و روکش را می‌توان دوباره بر سر جای خود چسباند یا روکش جدیدی تهیه کرد.
ایجاد واکنش‌های آلرژیک:
بعضی از افراد نسبت به فلزاتی که برای ساخت روکش‌های فلزی یا FPM استفاده می‌شوند حساسیت دارند. این اتفاق در مورد روکش‌های رزین یا سرامیک هم ممکن است رخ دهد.
چه زمانی باید روکش دندان انجام دهیم؟
برای انتخاب روکش دندان به‌عنوان یک درمان دندانپزشکی دلایل مختلفی وجود دارد و که مهم‌ترین آن‌ها در زیر شرح داده شده است:
محافظت از دندان‌های ضعیف که در بیشتر مواقع به دلیل پوسیدگی ایجاد شده است مهم‌ترین دلیلی است که می‌توان از روکش دندان استفاده کرد. روکش دندان از شکسته شدن دندان‌های مختلف با این شرایط جلوگیری می‌کند و عمل ترمیم دندان را کامل می‌کند.
در مواقعی هم که ضعف ساختاری دندان‌ها به دلیل ایجاد ترک و شکستگی باشد، روکش دندان درمان مناسبی برای محافظت از آسیب بیشتر به ساختار دندان‌ها است.
به‌منظور استفاده و نگه‌داشتن بریج یا پل دندان (با بریج دندان پر کردن جای خالی یک یا چند دندان کشیده شده از طریق تراشیدن دندان‌های کناری و چسباندن روکش‌های دندان چند واحده میسر است)
پوشاندن دندان‌هایی که ظاهر مطلوبی ندارند یا تغییر رنگ شدیدی داده‌اند. وقتی درمان ریشه دندان انجام شده است از روکش دندان برای پوشاندن و حمایت بیشتر از دندان استفاده می‌شود.
