بازسازی استخوان فک اقدامی است که وقتی استخوان فک دچار تحلیل و تخریب شده است، انجام می‌شود. تحلیل استخوان فک تأثیرات زیادی در فرم صورت افراد و قابلیت استفاده از درمان‌های دندانپزشکی دارد و برای همین بازسازی آن در خیلی از مواقع ضروری است. یکی از مهم‌ترین ضروریات بازسازی استخوان فک فراهم کردن شرایط برای به‌کارگیری ایمپلنت دندان در افرادی است که مدت زیادی از کشیدن یا از دست دادن دندان آن‌ها می‌گذرد. روش‌های متفاوتی برای بازسازی استخوان فک وجود دارد که به‌طور عمده دو مبحث پیوند استخوان فک و بازسازی استخوان فک را شامل می‌شود.
بازسازی و یا ترمیم استخوان فک چیست؟
استخوان دو فک بالایی و پایینی نقش مهمی در سلامت کلی دهان و دندان‌ها دارند. اصلی‌ترین کاربرد و وظیفه استخوان فک، حمایت کافی از ریشه دندان‌ها و لثه است و از لق شدن و جابه‌جایی دندان‌ها در دهان جلوگیری می‌کند. نقش دیگر استخوان‌های فک تنظیم الگوی جویدن و گاز گرفتن است و به غیر از آن بخش مهمی از ساختار صورت را تشکیل می‌دهد. همه‌ی این‌ها نقش مهم استخوان فک را نشان می‌دهد که همیشه بنا به دلایل مختلفی که اصلی‌ترین آن‌ها از دست دادن دندان‌ها و بیماری‌های پریودنتال است، در معرض تحلیل قرار دارد. اصلی‌ترین راهکار دندانپزشکی برای جلوگیری از مشکلات ساختاری در فک و حفظ حالت کلی آن، بازسازی و ترمیم توده استخوانی فک است که با روش‌های پیوند استخوان یا بازسازی استخوان با مواد مختلف انجام می‌شود.
تشخیص تحلیل استخوان فک بر عهده دندان‌پزشک است، اما توسط خود افراد هم به دلیل تغییرات قابل مشاهده‌ای که بر روی ساختار دهان و صورت می‌گذارد، حس می‌شود. تحلیل استخوان فک همیشه بعد از کشیدن دندان‌ها در طول زمان اتفاق می‌افتد و یک روند قطعی در ساختار دهانی همه‌ی افراد است. بازسازی استخوان از دست رفته برای محافظت از دندان‌ها و بافت‌هایی که از آن‌ها در برابر پلاک و باکتری حمایت می‌کنند، انجام می‌شود و در مورد خاص ایمپلنت دندان هم برای حمایت کافی و بهتر از پایه ایمپلنت در مواقعی که مدت زیادی از کشیده شدن دندان گذشته است و استخوان فک فرصت تحلیل پیدا کردن داشته است، کاربرد دارد.
روش‌های بازسازی استخوان فک
روش‌های بازسازی استخوان فک همه با هدف ترمیم استخوان انجام می‌شوند و روش‌های پیوندی یا ترمیمی با استفاده از مواد دندانپزشکی مخصوص بازسازی فک را شامل می‌شود.
روش‌های پیوندی استخوان فک
در مواقعی که تحلیل گسترده باشد و بر اثر چند دندان از دست رفته یا بیماری‌های حاد پریودنتال رخ داده باشد، پیوند استخوان فک با هدف بازسازی بخش تحلیل رفته استخوان فک انجام می‌شود و روش‌های مختلفی دارد؛ برای مثال:
پیوند اتوگرافت: در روش پیوند اتوگرافت از استخوان نواحی مختلف خود افراد (غالباً از استخوان زاویه فک) برای بازسازی استفاده می‌شود.
پیوند آلوگرافت: در این روش پیوند، بنا به دلایل مختلف ازجمله ترجیح خود بیمار از استخوان فرد دیگری برای ترمیم استخوان فک استفاده می‌شود.
روش‌های ترمیمی استخوان فک با مواد مخصوص بازسازی فک
در روش‌های دیگر بازسازی استخوان فک که با استفاده از مواد سنتزی و مصنوعی به جای بافت استخوان برای ترمیم استخوان فک استفاده می‌شود، ترمیم استخوان به جای پیوند، بر اساس بازسازی عمل می‌کند. موارد محدود و گسترده تحلیل فک به وسیله روش‌های عمده ترمیمی قابل درمان است که شامل موارد زیر می‌شود:
روش آلوپلاست: در این روش از مواد سنتزی برای تحریک سلول‌های بدن و تشکیل استخوان استفاده می‌شود و احتمال عفونت روش‌های پیوندی را کم می‌کند، اما به اندازه آن‌ها کارآمد نیست.
روش مش تیتانیومی: در این روش به جای بافت استخوان از پودر استخوان برای ترمیم استخوان فک استفاده می‌شود. برای قرارگیری پودر استخوان بر روی ناحیه تحلیل رفته مورد نظر، از مش‌ها یا توری‌های مخصوص تیتانیومی استفاده می‌شود که فضای کافی را برای قرارگیری پودر استخوان فراهم می‌کند. از روش مش تیتانیومی در مواقعی که تحلیل خیلی وسیع است و امکان گرفتن پیوند وجود ندارد استفاده می‌شود و کم کردن از زمان عمل هم یکی دیگر از دلایل استفاده از آن است.
ترکیب پیچ و پودر استخوان: در این روش هم از پودر استخوان استفاده می‌شود و تفاوتی که با روش مش تیتانیوم دارد این است که برای نگه‌داشتن پودر بر روی ناحیه، از چند پیچ تیتانیومی استفاده می‌شود که ارزان‌تر از مش هم هست.
روش بازسازی و ایمپلنت هم‌زمان: در این روش ایمپلنت‌ها نقش پیچ نگه‌دارنده را دارند و اول پایه ایمپلنت قرار داده می‌شود و در اطراف آن پودر استخوان متراکم می‌شود و بر روی آن غشاء قابل جذب کلاژنی گذاشته می‌شود.
ترمیم استخوان فک با پیوند استخوان چگونه است؟
پیوند استخوان فک رایج‌ترین روش بازسازی استخوان این ناحیه است. از روش‌های عمده آن که پیش‌تر معرفی شد در مواقعی که تحلیل یا تخریب استخوان فک شدید و گسترده باشد استفاده می‌شود و جراحی آن معمولاً به‌صورت دومرحله‌ای است. بازسازی و ترمیم استخوان فک با پیوند استخوان همیشه با عکس‌برداری و بررسی دقیق وضعیت استخوان فک آغاز می‌شود. وقتی یکی از روش‌های پیوند برای درمان انتخاب شد، دندان‌پزشک کار را با بی‌حسی آغاز می‌کند و با کنار زدن و تا کردن بافت لثه ادامه می‌دهد. ریشه‌های دندان تمیز می‌شوند و اگر باکتری عامل عفونت مشاهده شود برداشته می‌شود و در محل مورد نظر مواد پیوندی استفاده می‌شود.
سپس پیوند‌های استخوانی همراه با پروتئین‌های محرک بافت در استخوان فک قرار داده می‌شود تا توانایی طبیعی بدن برای بازسازی استخوان افزایش پیدا کند. در روش پیوند اتوگرافت که متداول‌ترین روش پیوند استخوان فک است، بافت استخوان از قسمت لگن، دنده‌ها یا فک افراد انتخاب می‌شود و در ناحیه تحلیل رفته استخوان کار گذاشته می‌شود. از غشا‌های قابل جذب کلاژنی برای پوشاندن مواد پیوندی استفاده می‌شود. این غشا‌ها برای جلوگیری از رشد لثه در ضایعات استخوان هم کاربرد دارند. لثه بخیه زده می‌شود و طی ۱۰ روز آینده جذب می‌شود یا توسط جراح کشیده می‌شوند. کل این فرآیند حدود یک ساعت طول می‌کشد و در صورت موفقیت‌آمیز بودن پیوند، در ۶ ماه آینده بازسازی استخوان فک به نقطه قابل اتکایی برای کاشت ایمپلنت یا سایر درمان‌های دندانپزشکی می‌رسد.
مزایای ترمیم یا بازسازی استخوان فک چیست؟
- عمل بازسازی استخوان فک به‌منظور برآورده کردن اهداف خاصی انجام می‌شود اما درکل برای بالا بردن سطح عملکرد عمومی فک و دندان‌ها مؤثر است و اعمالی مثل گاز گرفتن، جویدن و بلعیدن غذا را آسان‌تر می‌کند.
- از تحلیل بیشتر استخوان فک در نواحی اطراف ناحیه تحلیل رفته جلوگیری می‌کند.
- وضعیت فک را برای انجام انواع درمان‌های دندانپزشکی مثل درمان ریشه دندان مناسب می‌کند.
- اصلاح مشکلات گفتاری در برخی از مواقع دلیل اصلی انجام پیوند و بازسازی استخوان فک است، اما در موارد عمومی هم یک مزیت جانبی بازسازی استخوان فک است.
- در برخی از موارد باعث تسکین در‌دهای ناحیه گیجگاهی می‌شود.
- بازسازی استخوان فک از ساییدگی دندان‌ها یا ناهموار شدن فک‌ها جلوگیری می‌کند.
- باعث حفظ یا اصلاح تقارن صورت خصوصاً در ناحیه فک و چانه می‌شود.
- باز و بسته شدن دهان را به‌طورکلی راحت‌تر می‌کند.
- روش‌های متنوع و کارآمد آن برای رفع و اصلاح نقایص پیش‌آمده یا مادرزادی مناسب است.
- آپنه انسدادی خواب (مشکل وقفه تنفسی) را بهبود می‌دهد.
معایب بازسازی استخوان فک چیست؟
- عمل‌ها و روش‌های مختلف بازسازی استخوان فک ممکن است در برخی از مواقع جواب ندهد و پیوند اصطلاحاً پس بزند.
- امکان بروز و ایجاد عفونت در بازسازی استخوان فک وجود دارد و احتمال آن خصوصاً در روش‌های پیوند استخوان بیشتر از روش‌های بازسازی است، چون بافت پیوندی ممکن است دارای باکتری‌های ایجاد‌کننده عفونت باشد.
- عمل بازسازی استخوان فک هم مانند سایر روش‌های تهاجمی درمان، همراه با مقداری درد و خونریزی است.
هزینه بازسازی استخوان فک چقدر است؟
هزینه بازسازی استخوان فک بسته به سه عامل نوع مشکل تحلیل رفتگی، میزان مشکل تحلیل رفتگی و روش بازسازی متفاوت است و برای آن نمی‌توان قیمت مشخصی تعیین کرد. در موارد معمولی مثل بازسازی استخوان فک هم‌زمان با کاشت یک ایمپلنت دندان، هزینه ترمیم پایین‌تر است. تعداد مراحل عمل جراحی هم در قیمت بازسازی استخوان فک مؤثر است؛ مثلاً در روش مش تیتانیوم که به یک مرحله دیگر جراحی برای خارج کردن مش نیاز است، هزینه‌ها بالاتر می‌رود. میزان تبحر دندان‌پزشک و امکانات مطب‌ها یا مراکز دندانپزشکی هم در قیمت پیوند یا بازسازی استخوان فک نقش اساسی دارد. اصولاً مراکز تخصصی در این زمینه دسترسی بهتری به امکانات و روش‌ها دارند و به سبب داشتن تبحر و تجربه بالا، قیمت‌های مواد اولیه و انجام فرآیند‌ها را سبک‌تر می‌کنند.
چه زمانی نیاز به درمان تحلیل استخوان فک داریم؟
به‌طورکلی افرادی که بخشی از استخوان فک خود را به دلایل مختلفی مثل بیماری، تصادف یا کشیدن دندان از دست داده‌اند، به بازسازی و ترمیم استخوان فک نیاز دارد. این عمل برای افرادی هم که مشکل هم ترازی فک و دندان دارند مفید است. موارد دیگر از قرار زیر است:
افرادی که در حال کشیدن دندان هستند.
افرادی که بعد از گذشتن مدت زمان زیادی از کشیدن دندان‌هایشان برای کاشت ایمپلنت دندان برنامه‌ریزی می‌کنند.
افرادی که دچار بیماری‌های پریودنتال یا لثه شده‌اند و مناطقی از استخوان فک خود را از دست داده‌اند.
افرادی که قصد انجام ارتودنسی دارند و بافت استخوان فک آن‌ها برای این کار طبق نظر متخصص ارتودنسی مناسب نیست.
مراقبت‌های بعد از انجام ترمیم استخوان فک چیست؟
توجه به دستورالعمل‌های جراح و موارد عمومی بهداشت دهان و دندان مهم‌ترین اصلی است که در مراقبت‌های بعد از انجام ترمیم باید در نظر گرفت. در روش‌های مختلف بازسازی استخوان فک همیشه احتمال حاصل نشدن نتیجه مناسب وجود دارد و برای همین نقش مراقبت از پیوند یا هرگونه عمل ترمیمی دیگری برجسته است. انجام فعالیت‌های بدنی شدید و سیگار کشیدن در طول دوره ترمیم توصیه نمی‌شود. در ارتباط بودن مداوم با دندان‌پزشک و گزارش موارد غیرمعمول هم یک روش خوب برای مراقبت بیشتر از دستاورد‌های بازسازی استخوان فک است. گزارش مواردی مثل خونریزی ناحیه تحت درمان، خونریزی دماغ به مدت طولانی، وجود تورم بیشتر از ۴۸ ساعت و ادامه‌دار بودن گلودردی که بعد از به هوش آمدن و رفع بی‌حسی متداول است، نکات برجسته این روش مراقبت است.
